Dự thảo của Bộ Công an về việc trừ điểm bằng lái đang gây tranh cãi trong dư luận. Theo đó, các tài xế sẽ bị trừ điểm nếu vi phạm quy định giao thông, và khi điểm của họ xuống còn dưới mức cho phép, bằng lái sẽ bị tạm ngưng hoặc hủy bỏ. Tuy nhiên, việc áp dụng chính sách này trong thực tế có thể gây phát sinh tiêu cực cho tài xế và người dân.
Một số ý kiến cho rằng, việc trừ điểm và tạm ngưng, hủy bỏ bằng lái sẽ làm cho nhiều tài xế sợ hãi khi tham gia giao thông, đặc biệt là trong bối cảnh số lượng phương tiện ngày càng tăng và mật độ giao thông dày đặc. Bên cạnh đó, việc đánh giá và quản lý hệ thống điểm cũng cần được thực hiện một cách công bằng và minh bạch, tránh việc gây bất cập, thiên lệch.
Đang xây dựng cơ sở dữ liệu chung
Trong Nghị quyết số 123/NQ-CP được thông qua trong phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật vào tháng 8 năm 2020, Chính phủ đã đồng ý với quy định mới về điểm của giấy phép lái xe (GPLX) nhằm quản lý hành chính. Theo đó, GPLX được cấp 12 điểm trong một năm và nếu mất hết điểm trong vòng một năm, người lái xe sẽ phải thi lại GPLX. Việc trừ điểm sẽ không được coi là hình thức xử phạt hành chính. Tuy nhiên, việc áp dụng quy định này trong thực tế có thể gây ra những hậu quả không mong muốn.
Dự thảo Luật Đảm bảo trật tự ATGT đường bộ đưa ra 28 nhóm hành vi vi phạm luật giao thông mà tài xế sẽ bị xử phạt tiền và trừ điểm bằng lái. Các lỗi bao gồm vi phạm giới hạn tốc độ 10-20km/h, chở quá số người quy định vượt trên 50-100%, không nhường đường cho xe ưu tiên, vi phạm quy định về an toàn giao thông trên đường cao tốc và nhiều lỗi khác. Tuy nhiên, việc áp dụng trừ điểm bằng lái có thể gây ra các tác động tiêu cực trong thực tế và cần được xem xét kỹ lưỡng trước khi triển khai.
Theo Đại tá Đỗ Thanh Bình, Phó cục trưởng Cục CSGT, việc áp dụng quy định trừ điểm bằng lái sẽ là một biện pháp quản lý văn minh và toàn diện. Thực hiện quy định này sẽ giúp cơ quan nhà nước có thể theo dõi và đánh giá quá trình chấp hành luật của tài xế sau khi vi phạm. Đồng thời, việc áp dụng quy định này sẽ có tác động tích cực đến hành vi và ý thức của người tham gia giao thông, đồng thời giúp cơ quan quản lý giám sát toàn diện quá trình chấp hành luật của tài xế. Tuy nhiên, việc áp dụng quy định này cần được thực hiện cẩn thận và kỹ lưỡng, để tránh phát sinh những tiêu cực trong quá trình thực hiện.
Theo ông Bình, phương pháp quản lý người lái xe dựa trên từng hành vi đơn lẻ hiện tại đang được áp dụng tại Việt Nam không hiệu quả. Trong khi đó, nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng hệ thống trừ điểm để quản lý người lái xe.
Ông Bình giải thích rằng số điểm 12 được cấp cho bằng lái tương ứng với 12 tháng kinh nghiệm của các nước đã áp dụng hệ thống này. Tuy nhiên, số điểm này không được ghi trực tiếp trên bằng lái mà được lưu trữ trên hệ thống dữ liệu với mã hóa riêng. Việc áp dụng hệ thống trừ điểm có thể gây ra những tác động tiêu cực, tuy nhiên nó được xem là một giải pháp hiệu quả để cải thiện tình trạng vi phạm luật giao thông trên đường.
Theo ông Bình, khi một tài xế bị xử phạt, hệ thống sẽ tự động trừ điểm của họ. Các cảnh sát giao thông chỉ cần kiểm tra trên máy tính là có thể biết được số điểm còn lại của tài xế đó. Điều này sẽ giúp quản lý và kiểm soát việc lưu thông trên đường hiệu quả hơn.
Trong vòng một năm kể từ lần bị trừ điểm gần nhất, nếu tài xế không vi phạm quy định giao thông thì điểm sẽ được cấp lại đầy đủ. Tuy nhiên, nếu trong năm đó tài xế không bị trừ điểm thì điểm tích luỹ sẽ không được cộng dồn sang năm kế tiếp. Nếu bị trừ hết 12 điểm, giấy phép lái xe sẽ không còn hiệu lực và tài xế phải thi lại để lấy lại giấy phép lái xe. Việc áp dụng quy định trừ điểm bằng lái có thể gây ra những tác động tiêu cực tuy nhiên vẫn cần thiết để tăng cường kỷ luật giao thông và đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông.
Đại tá Bình cho biết Bộ Công an đang chỉ đạo Cục CSGT triển khai phần mềm xử lý vi phạm để quản lý cấp đổi GPLX. Khi phần mềm được áp dụng, toàn bộ thông tin về phương tiện vi phạm và GPLX của người vi phạm sẽ được lưu trữ trong hệ thống dữ liệu. Khi CSGT phát hiện một trường hợp vi phạm giao thông, dữ liệu sẽ được nhập vào phần mềm để kiểm tra toàn bộ lỗi lái xe đã vi phạm.
Sau khi ra quyết định xử phạt, điểm sẽ được trừ trên hệ thống và CSGT có thể kiểm tra nhanh số điểm còn lại của tài xế trên hệ thống. Tóm lại, phần mềm này sẽ giúp CSGT quản lý và nhập dữ liệu vi phạm một cách chính xác và thuận tiện.
Cục Cảnh sát Giao thông (CSGT) cho biết rằng, việc trừ điểm bằng lái sẽ được thực hiện tương tự như việc xử phạt nguội vi phạm giao thông hiện nay. Tài xế chỉ cần truy cập vào trang web của Cục CSGT để biết được số điểm bị trừ cụ thể cho từng lỗi vi phạm. Việc áp dụng hình thức trừ điểm bằng lái có thể gây phát sinh tiêu cực trong thực tế, tuy nhiên, cũng là một biện pháp cần thiết để nâng cao ý thức và tuân thủ luật giao thông của người tham gia đường bộ.
Lo phát sinh tiêu cực
Cục Cảnh sát Giao thông (CSGT) thông tin rằng, số điểm vi phạm của tài xế sẽ được lưu trên hệ thống dữ liệu và không hiển thị trực tiếp trên bằng lái. Khi tài xế vi phạm giao thông và bị xử phạt, số điểm sẽ được trừ trên hệ thống này. Tuy nhiên, ý kiến của luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), cho rằng việc trừ điểm GPLX có thể dẫn đến tăng cường thẩm quyền cho lực lượng CSGT và dẫn đến nguy cơ phát sinh tiêu cực.
Nâng cao thẩm quyền của lực lượng chức năng trong việc trừ điểm bằng lái mà không đảm bảo sự nghiêm túc có thể tạo cơ hội cho những người sử dụng tiêu cực và gây ảnh hưởng tiêu cực đến quy trình xử lý vi phạm giao thông. Ví dụ, một tài xế có thông báo sắp hết 12 điểm trừ trong năm nay có thể cố gắng đưa tiền để lực lượng chức năng bỏ qua hành vi vi phạm.
Câu hỏi được đặt ra là làm thế nào để giám sát và đảm bảo không có hành vi tiêu cực trong việc tước bằng lái. Luật sư Cường cho rằng những hành vi vi phạm giao thông cố ý như vượt đèn đỏ, không đội mũ bảo hiểm, đánh võng, chở quá tải, chở quá số người nên bị tước GPLX vài năm hoặc tước GPLX vĩnh viễn đối với lỗi nghiêm trọng. Tuy nhiên, luật sư Nguyễn Xuân Hiệp cho rằng việc giám sát cấp bằng lái cần phải được quản lý chặt chẽ từ khâu sát hạch đến theo dõi việc chấp hành pháp luật sau khi được cấp bằng lái và thi sát hạch lại (nếu bị trừ hết điểm). Nếu không có cơ chế giám sát đúng đắn, việc tước bằng lái có thể phát sinh nhiều tiêu cực.
Ông Lê Thành Long, Giám đốc Công ty TNHH Vận tải Trung Thành, đã chia sẻ rằng năm 2003, việc bấm lỗ trên GPLX đã được áp dụng. Tuy nhiên, vào năm 2007, Nghị định 146 đã chính thức bãi bỏ hình thức này và thay thế bằng hình thức phạt khác là tước GPLX theo thời hạn. Hiện tại, Bộ Công an đang đề xuất áp dụng hình thức trừ điểm GPLX. Việc này có thể gây ra những tác động tiêu cực trong thực tế, tuy nhiên vẫn cần phải đánh giá kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
Ông Long cho biết rằng chủ trương trừ điểm bằng lái đang được đông đảo dư luận ủng hộ. Tuy nhiên, để áp dụng thành công chủ trương này, hệ thống cơ sở dữ liệu về xử lý vi phạm phải được liên thông toàn quốc, giúp việc kiểm tra và đối chiếu trở nên dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, cần có sự giám sát chéo để tránh phát sinh tiêu cực khi chủ trương này được áp dụng trong thực tế.
Phạm Văn Hoà, một Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, đã đồng ý với việc trừ điểm, nhưng cũng đã bày tỏ lo ngại về khả năng gây ra sai sót nếu công việc này chỉ do một đơn vị thực hiện. Ông cũng đã đề cập đến sự lo ngại rằng người vi phạm có thể sợ phải thi lại bằng, dẫn đến sự “mặc cả” với CSGT trong việc xử phạt. Để phòng tránh tiêu cực, ông Hoà cho rằng trách nhiệm đầu tiên là của Bộ Công an.
Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho biết nhiều quốc gia đã áp dụng thành công hình thức trừ điểm bằng lái và nếu được thực hiện nghiêm chỉnh, công khai và minh bạch, việc này sẽ góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật giao thông của người điều khiển phương tiện.
Ông cũng nhấn mạnh rằng để việc trừ điểm bằng lái được công khai và minh bạch, cần phải áp dụng công nghệ hiện đại để xây dựng hệ cơ sở dữ liệu dùng chung cho các cơ quan quản lý và người dân giám sát. Ngoài ra, đơn vị chủ trì phải chịu trách nhiệm nếu xảy ra tiêu cực. Tuy nhiên, việc áp dụng nghiêm trừ điểm bằng lái cũng cần được quan tâm đến những tiêu cực có thể phát sinh trong thực tế.
Trong dự thảo Luật Bảo đảm trật tự ATGT đường bộ, Bộ Công an đề xuất chuyển nhiệm vụ sát hạch, cấp GPLX từ Bộ GTVT sang mình. Tuy nhiên, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng cho rằng nguyên tắc chỉ đạo nhất quán của Chính phủ là chỉ giao cho cơ quan làm tốt hơn. Dự thảo luật vẫn đang được hoàn thiện và sẽ tiếp thu ý kiến góp ý trước khi trình Quốc hội xem xét.
Theo Thiếu tướng Tô Ân Xô, người phát ngôn Bộ Công an, dự thảo không phải là chuyện “quyền anh, quyền tôi” mà nhằm mục đích quản lý tốt nhất các lĩnh vực được điều chỉnh bởi luật.
Nhiều quốc gia trên thế giới đã làm
Hệ thống điểm cho người lái xe đã được triển khai ở nhiều quốc gia trên thế giới để kiểm soát tình trạng vi phạm giao thông. Khi bị trừ hết điểm bằng lái, tài xế sẽ bị đình chỉ bằng lái hoặc phải thi lấy lại bằng lái từ đầu, tùy thuộc vào quy định của từng quốc gia. Khoảng 26 quốc gia và vùng lãnh thổ đã áp dụng hệ thống này, trong đó, Mỹ có quy định riêng cho từng bang về việc trừ điểm bằng lái, có thể dẫn đến đình chỉ bằng lái trong một thời gian nhất định hoặc tước bằng lái vĩnh viễn.
Tại bang Arizona, lái xe vi phạm lưu thông sẽ bị trừ điểm, và nếu tích lũy đủ 8 điểm trong một năm, họ sẽ bị tước bằng lái. Đáng chú ý, lỗi uống rượu bia khi lái xe ở bang này được xử lý rất nghiêm, chỉ cần vi phạm một lần là đã bị trừ ngay 8 điểm, kèm theo hình phạt tiền, tù và các biện pháp quản chế khác.
Tại bang California của Hoa Kỳ, vi phạm giao thông như không tuân thủ hiệu lệnh của cảnh sát giao thông sẽ bị trừ một điểm, vượt quá giới hạn tốc độ cho phép sẽ bị trừ một điểm, vi phạm quy định sử dụng rượu hoặc chất kích thích khi lái xe sẽ bị trừ hai điểm. Nếu vi phạm quá 4 điểm trong 12 tháng, 6 điểm trong 24 tháng hoặc 8 điểm trong 36 tháng thì bằng lái sẽ bị treo. Việc này được coi là một biện pháp quản lý chặt chẽ hơn để giảm thiểu các hành vi vi phạm giao thông và tăng cường an toàn giao thông.
Tuy nhiên, việc áp dụng việc trừ điểm bằng lái có thể gây ra một số tác động tiêu cực trong thực tế, ví dụ như sự phiền toái cho người lái xe khi phải chấp nhận sự treo bằng lái hay mất quyền lái xe tạm thời, ảnh hưởng đến kinh tế và công việc của họ.
Bên cạnh việc trừ điểm bằng lái, các công ty bảo hiểm ở Mỹ cũng có quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu về các khách hàng đang bị điểm phạt. Những người vi phạm giao thông sẽ phải trả phí bảo hiểm cao hơn nhiều khi muốn gia hạn hợp đồng. Điều này cũng đẩy mạnh việc tuân thủ luật giao thông và giúp giảm thiểu tai nạn giao thông.
Tại Anh, việc trừ điểm bằng lái được thực hiện trên thang điểm 12. Nếu tài xế vi phạm nghiêm trọng luật giao thông hoặc nhận đủ 12 điểm trong vòng 3 năm, họ sẽ bị cấm lái xe. Sau đó, tài xế sẽ phải đi đến tòa án để nhận trách nhiệm và định quyết thời gian cấm lái. Nếu thời gian cấm lái kéo dài từ 56 ngày trở lên, tài xế sẽ phải thi lại bằng lái. Việc áp dụng quy định này trong thực tế có thể gây phát sinh tiêu cực cho tài xế, tuy nhiên nó cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn giao thông và giảm thiểu tai nạn đường bộ.
Tương tự như Mỹ, Trung Quốc cũng áp dụng hệ thống 12 điểm để quản lý giấy phép lái xe của tài xế. Nếu trong một năm, người vi phạm mất 12 điểm thì sẽ bị treo bằng. Để lấy lại giấy phép, tài xế sẽ phải tham gia khóa học 2 tuần tại trung tâm, nộp phạt và thi lại để lấy bằng mới. Tuy nhiên, nếu không tham gia khóa học hay thi lại, giấy phép lái xe sẽ bị hủy bỏ. Trung Quốc cũng áp dụng hình phạt nặng cho người vi phạm say xỉn khi lái xe, một lần vi phạm cũng bị trừ tới 12 điểm. Tuy nhiên, việc áp dụng hệ thống này có thể gặp phải nhiều khó khăn và tiêu cực trong thực tế.
Tại Đức, việc mất bằng lái xảy ra khi người lái xe vượt quá ngưỡng 8 điểm phạt. Điểm phạt này sẽ được lưu trữ trong hệ thống dữ liệu từ 2,5 đến 10 năm tùy vào mức độ nghiêm trọng của vi phạm giao thông. Việc áp dụng hệ thống này có thể gây ra những tác động tiêu cực đối với người lái xe tại Đức.
So với các quốc gia châu Âu khác, Italia có hệ thống tính điểm phạt nhẹ nhàng hơn. Mỗi tài xế được cấp 20 điểm và nếu tuân thủ luật giao thông, họ sẽ được thưởng thêm 2 điểm sau 2 năm. Điểm số tối đa mà một tài xế có thể có là 30, và nếu hết điểm, tài xế sẽ bị thu bằng lái và phải thi lại để lấy lại bằng. Tuy nhiên, vi phạm nghiêm trọng như lái xe khi say rượu sẽ bị phạt tới 10 điểm và chỉ cần vi phạm 2 lần là bị tước bằng.
QUÝ KHÁCH CÓ THỂ THAM KHẢO GIÁ VÀ CHƯƠNG TRÌNH KHUYẾN MÃI XE TẢI, ĐẦU KÉO ISUZU GIGA TẠI ĐÂY.
